ضرورت مواجهه هوشمندانه با فناوری اطلاعات و ارتباطات و بهره گیری مناسب از آن در تعلیم و تربیت

دکتر مهرمحمدی سرپرست دانشگاه در همایش تمدن اسلامی ضمن سخنانی اظهار داشت:  تکنولوژی مظهر عقلانیت بشر است و منظور از تکنولوژی در واقع این است که انسان چگونه می تواند از ظرفیت عقلی خود در جهت دستیابی به شرایط بهتر زیستی و بهبود بخشیدن به کیفیت زندگی و بالا بردن کیفیت آن، بهره ببرد و حوزه  IT  نیز  از این امر مستثنی نیست و در این میان اگر ما با چیزی که خودش مظهر عقلانیت است، عقلانی برخورد نکنیم، در حقیقت یک نوع عقل درجه 2 را به کار نبریم، این اصولا یک نقض غرض است.

به گزارش باشگاه دانشجومعلمان ایران ؛ دکتر مهرمحمدی ،سرپرست دانشگاه فرهنگیان گفت: حسی که به شکل هوشمندانه شکل بگیرد و ما از این مظهر هوش و حواسِ عقلانیت انسانی برداشتی غیر هوشمندانه و غیر عقلانی داشته باشیم اصلا صحیح نیست. 

دکتر مهرمحمدی با تاکید بر اینکه انسان که خالق تکنولوژی است هرگز در برابر تکنولوژی نباید سر تعظیم فرود بیاورد، افزود: نیاز انسان به تکنولوژی در خدمت به ارتقا کیفیت زیستی خودش در عرصه های مختلف خلاصه می شود و فلسفه تکنولوژی چیزی جز این نیست؛ بنابرین همواره تکنولوژی باید خادم باقی بماند نه مخدوم، مخدوم شدن تکنولوژی یعنی همان سر تعظیم فرود آوردن.

مهرمحمدی افزود: نباید در برابر تکنولوژی به شکل هیجان زده و توام با نوعی شیفتگی برخورد کرد؛ چرا که این خلاف عقل ورزی است. تکنولوژی مظهر عقلانیت است و  اگر بهره بردن، پیوند و ارتباط با آن منجر به نادیده گرفتن عقل شود آنگاه با پدیده ای نا مبارک روبرو خواهیم بود.

وی با تاکید بر اینکه باید در مواجهه با IT  و میزان تعلیم و تربیت هوشمندانه عمل کنیم، اظهار داشت: در ابتدا با این سوال مواجه هستیم که آیا امروز مواجهه ی نظام های تربیتی با IT  مواجهه هوشمندانه ای بوده است یا خیر؟ ادعای من بر این است که ما هوشمندانه روبرو نشدیم و یک مواجه عقل ورزانه و عاقلانه نداشته ایم و به شکل هیجان زده و آمیخته با نوعی شیفتگی با آن برخورد کرده ایم.

دکتر مهر محمدی ادامه داد: باید هرچه سریعتر نظام تعلیم و تربیت کشور را مزین به مظاهر IT  کنیم چرا که بی تردید وارد کردنIT  و شئون و ابعاد مختلف آن به جریان تعلیم و تربیت و یاد دهی و یادگیری  کمک می کند.

سرپرست دانشگاه فرهنگیان با بیان این مطلب که باید شاخص های استفاده  از IT  را هرچه سریعتر در آموزش و پرورش وارد کنیم و به آن چیزی که در سطح جهانی مطرح است، برسیم، گفت: به نظر من ورود و استفاده صِرف از نرم افزا و سخت افزار،  یک انقلاب آموزشی نیست بلکه در واقع با این کار، ما فقط در مسیر حرکت به سمت افزایش مظاهر این تکنولوژی و  فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار گرفته ایم اما از یک کاری که اقتضای هوشمندی است بازمانده ایم.

وی ادامه داد: ورود به یک ورطه ی تمدن جدید یعنی اینکه باور کنیم که IT   جنسی متفاوت از  تکنولوژی ها ماقبل خود دارد و میزان تاثیرگذاری اش نیز محدود نیست. IT  بنا به آنچه که گفته شده، موج جدید تمدنی است.

دکتر مهرمحمدی گفت: اگر نگاه ما ابزاری نباشد و از زاویه صحیح به فناوری اطلاعات و ارتباطات بنگریم آن وقت سوال اساسی ما به عنوان متولیان تعلیم و تربیت دیگر این نیست که بوسیله ICT  یا با استفاده از ابزار فناوری اطلاعات ارتباطات چگونه می توان همان کارهایی را که تا کنون انجام میدادیم، همان اهدافی را که تا به حال دنبال می کردیم و همان ماموریتی که برای نظام آموزش کشور قائل بودیم را به شکل موثرتری انجام بدهیم. اینجا ماهیت سوال ما تغییر می کند به اینکه " چگونه جهت گیری ها، اهداف و ماموریت های نظام تعلیم و تربیت خود را در سایه ی این ورطه و موج تمدن جدید بازبینی، بازنگری و بازسازی کنیم؟  این که ما چه کارهای را تابه حال انجام نمی دادیم و چه اهدافی را تا به حال دنبال نمی کردیم و حالا با IT می توانیم انجام دهیم. در مجموع دلالت ها و اقتضاهای این صحنه و پهنه ی جدید تمدنی برای تعلیم و تربیت ما چیست ؟ "

سرپرست دانشگاه فرهنگیان اضافه کرد: بی شک دغدغه ی این را داریم که افراد و نسلی را برای حضور و مشارکت در جامعه ای دانش بنیان در عصر اطلاعات و ارتباطات تربیت بکنیم. ما می خواهیم بچه ها را برای گام نهادن در چنین عرصه ای آماده کنیم، لذا برای تربیت افراد برای ورود به چنین دنیایی که نمادش فناوری اطلاعات ارتباطات است باید توجه داشته باشیم که چه کاری را برای رسیدن به چه اهدافی در نظام تعلیم و تربیت دنبال کنیم.

 وی گفت: من فکر میکنم که اگر ما استفاده هوشمندانه از فناوری اطلاعات  ارتباطات را آن گونه بنگریم، با این پرسش روبرو می شویم که چگونه می توان اقتضاهای این ورطه را شناسایی کرد. شناسایی اقتضاهای این فناوری جدید با این اثر گسترده که اصطلاحاً به آن اثر تمدنی گفته میشود؛ اثری که همه رفتار ها، رویه ها و شیوه های متعارف را در تمام عرصه های زندگی بهم ریخته و پارادایم جدیدی را به صحنه آورده است.

وی افزود: باید جایگاهی تمدنی برای فناوری اطلاعات و ارتباطات قائل شویم نه حیثیتی.  خرد و حیثیت در حاشیه تکنولوژی آموزشیICT   فقط زمانی موجودیت پیدا میکند که در درجه نخست ما آن را با  حیثیت واقعیش شناخته باشیم و این یک نوع مواجهه ی نابخردانه، ناهوشمندانه و فروکاست گرایانه خواهد بود.

مهرمحمدی تصریح کرد: اصطلاحاً اگر بخواهیم آن مواجهه ی هوشمندانه را داشته باشیم باید توجه کنیم که لازم است به شناسایی فرصت ها و تهدیدهای تربیتیِ پیدا و پنهان در پدیده فناوری اطلاعات ارتباطات بپردازیم.  البته باید در نظر داشت که با توجه به ملاک های ارزشی خودمان فرصت شناسی کنیم. ببینیم چه فرصت هایی برای زیست مبتنی بر این تکنولوژی در آن نهفته است و در سایه ی این فرصت ها ماموریت های نظام تعلیم و تربیت را مشخص کنیم.

دکترمهرمحمدی به انزوای اجتماعی به عنوان یکی از تهدیدها اشاره کرد و گفت: یکی از تهدیدهایی که غالباً به آن اشاره می شود و اکثرا هم شنیده ایم افزایش خطر انزوای  اجتماعی در سایه ی رواج فناوری اطلاعات ارتباطات است که از آن به عنوان دمیده شدن در تنور فردیت نیز یاد میشود. این مسلما بر اساس مبانی فکری، ارزشی و تربیتی ما اتفاق افتاده و در حال رخداد است و بر اساس شواهد موجود عینیت  پیدا کرده لذا برای مقابله با آن باید تدبیری بیاندیشم، هدف گذاری جدید و محتوای جدید عرضه کنیم و هر آنچه که لازم است انجام دهیم.

وی ادامه داد: یکی دیگر از تهدیدها، افزایش خطر شکل گیری هویت های ناهنجار است. این درحالیست که ما در سند تحول صحبت از هویت ملی میکنیم، صحبت از هویت دینی و صحبت از حتی هویت های اختصاصی قومی و مذهبی و حتی سخن از هویت جهانی به میان می آوریم و این هویت ها قطعا قرار است در نظام تعلیم و تربیت ما مورد توجه و تاکید باشد. این عرصه ی تمدنی که نمادش فناوری اطلاعات ارتباطات است در واقع این هویت ها را مورد تحلیل قرار می دهد. پس ضرورتی است که برایش چاره ای بیاندیشیم.  در کل من بر این باور هستم که پدیده ی تمدنی فناوری اطلاعات ارتباطات یعنی اینکه ما متوجه این رخداد باشیم و آنجا که وجه تهدیدی دارد برایش چاره اندیشی کنیم، برایش فکر داشته باشیم و کاری کنیم که برنامه های درسی خودمان از سکه نیفتد. نه اینکه کلاً ارتباط را قطع کنیم.

دکترمهر محمدی تاکید کرد: اگر برای ما این مساله مهم است پس باید برای این خصیصه آمیخته با فناوری فکری بکنیم. حتما برای ما مهم است و حتما هم می خواهیم نسل جدیدمان انسانهای فکوری باشند، انسانهای نقاد و خلاقی باشند. این ها ممکن است در سایه  این نگاه تمدنی به ICTاز مواردی باشد که به لحاظ تربیتی اسمش را یک تهدید تربیتی گذاشت و از درون آن یک بایدِ تازه برای نظام تعلیم و تربیت بیرون کشید که نسل جدید ما درحقیقت خدای نخواسته از قبل مواجهه با این فناوری و این پدیده آسیب تربیتی نبیند.

وی درباره فرصتها نیز گفت: یکی از فرصت هایی که من در ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات به نظام آموزشی می بینم این است که اقتدار سنتی معلم به عنوان منبع مطلق دانش واطلاعات زیر سوال می رود و از نظر من این باعث می شود معلم خود را  به روز کند. شکی نیست که  معلم ما هم باید خود را بالا بکشد و خود را به شایستگی ها و مهارتهای دیگری نیز مجهز و آماده ایجاد نقش متفاوتی بکند. من این را یک فرصت برای ایجاد یک تحول برای نگاهمان به معلم و مسئله تربیت معلم و اقتدار تربیتی معلم میدانم.

سرپرست دانشگاه فرهنگیان از بازنگری ماموریت مدارس به عنوان فرصتی دیگر یاد کرد و گفت: توسعه این تحول و این فنآوری در عرصه ارتباطات و اطلاعات ما را به بازنگری اساسی در ماموریت مدرسه سوق می دهد. درست مثل همان اتفاقی که برای معلم رخ میدهد، مدرسه هم با آن روبرو می شود.  نهاد مدرسه هم دیگر نمیتواند خودش را متولی انتقال اطلاعات و معلومات و انتقال دانش به دانش آموزان بداند. این یک ماموریت منسوخ است و در عصر فنآوری ارتباطات و اطلاعات، دیگر این نمی تواند یک ماموریت معتبر برای نظام آموزشی تلقی شود. اگر قرار باشد یک ناهمزمانی تاریخی بین رسالت های مدرسه به عنوان یک نهاد اجتماعی و تحولات اجتماعی را شاهد باشیم یعنی ماموریتها متعلق به چند صد سال پیش باشد اما تحولات اجتماعی آن ماموریتها را برنتابد، طبیعتاً نهاد مدرسه موضوعیت و مشروعیت خود را از دست خواهد داد.  پس اگر قرار است مدرسه زدایی اتفاق نیفتد، در عصر فنآوری اطلاعات و ارتباطات ما باید در ماموریت اساسی سنتی مدرسه که انتقال دانش و اطلاعات است  به جد تردید کنیم، باید نوسازی مدرسه در دستور کار باشد و در این بین اگر نوسازی ماموریت های مدرسه را در دستور کار قرار ندهیم لاجرم مدرسه زدایی اتفاق خواهد افتاد. من اسمش را گذاشتم " مدرسه زایی " در برابر "مدرسه زدایی".

وی در بخش پایانی سخنان خود نیز با اشاره به فرصت " امکان ایجاد انعطاف و تنوع در برنامه ها و روشهای آموزش و پرورش " گفت: گذر از برنامه های یکنواخت و کسل کننده ی استاندارد و بدون در نظر گرفتن تفاوتهای فردی یکی از مهمترین اتفاقاتی است که میتواند بیفتد و این ظرفیتی است کهICT به همراه دارد. ما در سایه توجه به این ظرفیت باید در برنامه هایمان انعطاف ایجاد کنیم در غیر این صورت این ظرفیت معطل میماند.