حفظ موضوعی قرآن در دستور کار آموزش و پرورش است

مدیر کل قرآن و عترت وزارت آموزش و پرورش در نشست علمی تخصصی بسوی فهم قرآن در کودکان و نوجوانان گفت: ما تاکنون شیوه‎های مختلف حفظ قرآن را به کار بردیم و اکنون حفظ موضوعی قرآن در دستور کار قرار گرفته است.

به گزارش باشگاه دانشجومعلمان ایران به نقل از تسنیم؛ دکتر مسیب‎زاده، مدیر کل قرآن و عترت وزارت آموزش و پرورش در این نشست، ضمن بیان اینکه 13 میلیون دانش‎آموز مخاطبین وزارت آموزش و پرورش هستند، اظهار داشت: بخش‎های مختلفی در واحد قرآن و عترت فعالیت می‎کنند، از جمله بخش پژوهش که کتب درسی و دینی مربوط به این بخش است؛ بعد واحد نیروی انسانی که معلمین و مربیان در این حوزه هستند و قسمتی مخصوص به برنامه‎های فوق‎ برنامه است. یعنی هر آنچه که خارج از محدودۀ اداری آموزش و پرورش است؛ و من فکر می‌کنم این نشست مربوط به بخش فوق برنامه است. در این بخش مخاطبین ما دانش‎آموزان علاقمندی هستند که می‌خواهند فعالیت‎های فوق برنامه و خارج از محدودۀ درسی داشته باشند و این امر به انتخاب خود آنهاست.

اصل فعالیت دسته‏‎جمعی، سنت حسنه است

وی ادامه داد: چند اصل در برنامه‎های بخش قرآن و عترت حاکم است: اول، اصل محوریت مدرسه است. به این معنا که هر اتفاقی که در زمینۀ دینی صورت می‎گیرد، ثمرۀ آن باید در مدرسه نمود داشته باشد. دوم، اصل فراگیری است، به این معنا که ما در این واحد، مسؤول 13 میلیون دانش‎آموز هستیم، نه فقط قشر خاصی از دانش‎آموزان مذهبی؛ بنابراین در پی این هستیم که این فراگیری با اثربخشی همراه باشد. سوم،‌ اصل فعالیت‎های توسعۀ مشارکت؛ به این معنا که در حدیث داریم (یدُ الله مَعَ الجَماعة)؛ دست خدا با جماعت است؛ بنابراین کارها را باید بر عهدۀ دانش‎آموزان بگذاریم تا بتوانند به صورت دسته‎جمعی تحقیقات قرآنی خود را پیش ببرند. این اصلی است که تاکنون کارکرد مثبت خود را نشان داده و تاکنون سنت حسنه‎ای بوده است.

مسیب‏‌زاده افزود: ما چیزی به اسم روخوانی و بعد فهم قرآن نداریم بلکه معتقدیم این دو با یکدیگر و در یک زمان باید صورت گیرد. از طرفی ما محتوا داریم و مهم‎ترین ضعف ما در آموزش و پرورش، روش‎های رسیدن به محتواست. خب این ضعف در تمام حوزه‎های دینی و مؤسسات مذهبی هست؛ مگر ما در حوزۀ علمیه چقدر توانستیم روحانیونی متناسب با مقاطع مختلف سنی دانش‎آموزان پرورش بدهیم و آنها را در آموزش و پرورش به کار بگیریم؟ بنابراین حوزۀ علمیه می‎تواند روحانیونی متناسب با سنین مختلف سنی دانش‎آموزان پرورش دهد تا متناسب با هر مقطع سنی، معارف مطرح شود.

وی در ادامه به تشریح برنامه‌‏های آن معاونت پرداخت و خاطرنشان کرد: ما تاکنون شیوه‎های مختلف حفظ قرآن را به کار بردیم ولی آن چیزی که فعلاً در دستور کار این معاونت است، حفظ موضوعی قرآن است. به این صورت که موضوعی خاص مثل احترام به پدر و مادر را مبنا قرار می‎دهیم و آیات آن را احصاء می‌کنیم. در کتبی که در این زمینه به چاپ رسیده، یک بخش با عنوان ایستگاه اندیشه تعریف کردیم که دانش‎آموز می‌تواند برداشت خود را در این قسمت درج کند. با این شیوه، دانش‎آموز عملاً با آیات قرآن سر و کار خواهد داشت و اثربخشی بیشتری در وجود او خواهد گذاشت و او را به تقید عملی وادار می‌کند. زمینۀ علوم دینی به صورت فطری در تمام انسان‎ها آماده است اما برای اینکه شکوفا شود، بایستی ما مفاهیم دینی و ارزشی را با زبان و فهم مخاطب همراه کنیم.

خدا بر ما آسان گرفته،‌ پس بر دانش‎آموزان آسان بگیریم

مدیر کل قرآن و عترت آموزش و پرورش ضمن معرفی برخی آثار آن مدیریت،‌ اظهار داشت: در تولیدات خود سعی کردیم به چند اصل مقید باشیم و آنها را سرلوحه قرار دهیم؛ اول، اصل سهولت، به این معنا که دین سهل بیان شده و خدا بر ما آسان گرفته است. خداوند فرموده ( یُریدُ اللَّهُ بِكُمُ الْیُسْرَ وَ لا یُریدُ بِكُمُ الْعُسْرَ)؛ لذا باید دین را سهل ارائه دهیم. دوم، اصل تدرّج، به این معنا که آموزش ما درجه‎بندی دارد و قرار نیست موضوعی که دانش‎آموز تحمل فهم آن را ندارد مطرح کنیم. همچنان که خداوند قرآن را تدریجی نازل کرد ما نیز باید مقید به این اصل باشیم. برای اینکه یک مطلبی که ارائه می‌دهیم دانش‎آموز بتواند هضم کند. 

وی افزود: اصل بعدی، استمرار و مداومت است، به این معنا که دانش‎آموز بتواند مدام با تمرین و ممارست محفوظات خود را بازآفرینی کند. چرا یک دانش‎آموز بعد از 12 سال تحصیلات دانش‎آموزی نتواند قرآن را خوب قرائت کند؟ لذا علت آن، عدم استمرار و ممارست است. اصل بعدی، آگاهی‎بخشی و معرفت‎افزایی است. به این معنا که حرف‎های بسیار عمیق را با معرفت به دانش‎آموز بفهمانیم.

دکتر روح‎افزا، نویسندۀ با سابقۀ ادبیات دینی در حوزۀ کودکان و نوجوانان در این نسشت ضمن بیان سوابق نویسندگی خود در حوزه ادبیات دینی، اذعان داشت: من نمی‎گویم تمام این آثار مربوط به حوزۀ قرآن بود، ولی از آنجایی که یکی از منابع دینی، قرآن است، می‌توان گفت در حوزۀ قرآنی هم کار کردیم.

وی با اشاره به صحبت‎های دکتر مسیب‎زاده مبنی بر تکنیک‎های آموزشی مدیریت قرآن و عترت آموزش و پرورش، اظهار داشت: ضمن اینکه کتب مربوطه را تألیف می‌کنید، سعی شود حجم آنها کم و مطالب به صورت مختصر بیان شود تا از حوصلۀ دانش‎آموزان خارج نشود، اما با تمام این توصیفاتی که آقای مسیب‎زاده اشاره داشتند، مربوط به حوزۀ تکنیک‎ها و ترفندها بود و این برای ایجاد همزبانی و در نهایت همدلی بسیار مفید خواهد بود.

مسؤولین قبل از آموزش، خود عامل به قرآن باشند

روح‌‏افزا با انتقاد به مراکز مذهبی و فرهنگیِ مراکز دولتی و خودجوش نسبت به نوع نگرش آنها به مباحث قرآنی، تأکید کرد: مهم‎ترین آسیبی که متوجه قشر خاص فرهنگی کشور است، این است که ما فرهنگیان عامل به قرآن نیستیم و فقط قائل و گوینده هستیم و بنده از بابت اینکه تألیفات زیادی داشتم و از این بخش غافل بودم، پشیمان هستم و هیچ گونه احساس افتخاری نسبت به ده‎ها تألیف خود در حوزۀ معارف اسلامی ندارم. قرآن از کسانی که قائل هستند و عامل نیستند، انتقاد دارد؛ نکند مسؤولین مذهبی و فرهنگی ما مثال‎شان آیۀ5 جمعه باشد که خداوند فرمود: ‌( مَثَلُ الَّذینَ حُمِّلُوا التَّوْراةَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوها كَمَثَلِ الْحِمارِ یَحْمِلُ أَسْفاراً). لذا وقتی خودمان دین را فهم نکردیم، چه آموزشی می‌خواهیم به دانش‎آموزان دهیم؟

سید علی کاشفی خوانساری، از چهره‎های ادبیات کودکان و نوجوانان، در این نشست گفت: شعار نمایشگاه امسال بر اساس تأکیدات رهبری بر تدبر و فهم قرآن، انتخاب شده است و نشست امروز بر همین اساس در حوزه کودک و نوجوان است.

وی افزود: بحث‌های قرائت و حفظ، مقدمه‌ای برای فهم قرآن است، فهم قرآن خوانشی است که به مقصود گوینده نزدیک شده باشد؛ به عبارت دیگر، فهم برداشتی است که با مقصود گوینده قرابت داشته باشد.

کاشفی خوانساری اظهار کرد: فهم قرآن این نیست که من قرآن را بفهمم و بعد به کودک بگویم بلکه این تفسیر قرآن است. فهم قرآن در کودک این است که خود کودک قرآن را بفهمد. ضمن اینکه اهل‎بیت (ع) به عنوان مبیّن قرآن بزرگوارانی هستند که راه فهم قرآن را هموار می‎کنند، کمک کنیم کودکان و نوجوانان به فهم ظاهری قرآن دست یابند.