بسته آموزشی و اطلاعاتی˝چهارشنبه سوری˝/بچه ها مراقب باشید

وزارت آموزش و پرورش و چندین وزارتخانه دیگر به منظور فرهنگ سازی و کاهش آسیب ها و اتفاقات در چهارشنبه پایان سال کارهای مختلفی را انجام داده و می دهند که ارائه بسته آموزشی یکی از آن اقدامات است.

به گزارش باشگاه دانشجومعلمان ایران به نقل از پانا؛ بعد از ظهر چهارم اسفندماه 1391، انفجاری مهیب، خیابان 131 تهرانپارس را تکان داد. ساختمانی چهارطبقه فروریخت. 2 نفر از ساكنان ساختمان سوختند و 4 نفر )سه زن و یك مرد( جان باختند. علت چه بود؟ نگهداری موادمحترقه برای چهارشنبهسوری در زیرزمین ساختمان!

اندکی قبل از وقوع این انفجار مرگبار نیز در خیابان پیروزی تهران، یك مهندس شیمی هنگام درست كردن مواد محترقه، دچار حریق شد و جان باخت. در این حادثه نیز عالوه بر مرگ این جوان 35 ساله، یك زن و مرد 50 ساله در شوك ناشی از انفجار، بیهوش شدند و یك زن 21 ساله به شدت مصدوم شد. 

این،کم و بیش، ماجرای اسفندماه هر سال است؛ ماجرای پرسر و صدا و آتشینی که معموال از اوایل اسفند آغاز می شود و در آخرین شب چهارشنبه سال اوج می گیرد... و چه كسی میداند که چهارشبنه سوری امسال یا سال بعد، چند چشم زیبا بسته خواهد شد؟ چند دست و صورت مهربان خواهد سوخت؟ چند خانواده داغدار خواهد شد؟ و این ماجرا تا کی ادامه خواهد داشت؟

آموزش را جدی بگیریم

پیشگیری از حوادث تلخی مانند حوادث چهارشنبهسوری، مستلزم ارتقای فرهنگ ایمنی است و فرهنگ ایمنی بر سه اصل استوار است: آگاهی، آموزش و الزام. بسیاری از والدین، بدون آگاهسازی و آموزش مناسب فرزندانشان، سراغ سومین اصل)الزام (می روند و سعی می‌کنند با توسل به زور و اجبار، آنها را از كاری منع یا به کاری ترغیب كنند ولی این شیوه معموال با شکست همراه است. آگاهسازی و آموزش نوجوانان و جوانان ضرورت دارد و در روند این آگاه سازی باید به شخصیت آنها احترام گذاشت و از جریحه دار کردن غرورشان پرهیز کرد.

راه ایمنی از آموزش می گذرد و پیش شرط آموزش، آگاهی است. آگاهی از خطرهای چهارشنبهسوری و شیوه مقابله با این خطرها احتمال

بروز حوادث تلخ را در آخرین ماه سال کاهش خواهد داد. 

چهارشنبه سوری و خطر سوختگی

شایعترین حادثهای که در چهارشنبهسوری رخ میدهد، سوختگی درجه یك )سطحی( است ولی سوختگیهای درجه دو )شدید( و درجه سه)شدیدترین نوع سوختگی (نیز در حوادث چهارشنبهسوری، زیاد دیده می شود. درد، تورم، تاول و قرمزی پوست از مهمترین نشانههای سوختگی هستند. در میان نواحی مختلف بدن معموال سوختگی دست از بقیه شایعتر است و پس از آن، سوختگی صورت و تنه. قطع عضو و عفونت  ثانویه، دو عارضه خطرناک از میان عوارض زودرس سوختگی اند و اختلال اعصاب و روان، به ویژه افسردگی، یکی از عوارض دیررس سوختگی. اگر شدت سوختگی خیلی زیاد باشد، حتی گاهی ممكن است کار مصدوم به مرگ نیز بینجامد. 

خطر سوختگی و 7 توصیه

اگر در این ایام، با مصدومی مواجهه داشتید که دچار سوختگی ناشی از مواد محترقه شده بود، از توصیههای زیر کمک بگیرید: 

1 مصدوم را آرام كنید و شرایط عمومی او را ارزیابی کنید. اگر بیهوش است،و تنفس طبیعی او مطمئن شوید. صدایش بزنید یا تكانش بدهید تا از هوشیار از باز بودن و باز بودن راههای هوایی بودنش اطمینان حاصل کنید. سر او را عقب بکشید تا زبانش باعث انسداد راههای هوایی اش نشود.

 ۲ محل سوختگی را با آب سرد و تمیز، حداقل به مدت 10 دقیقه، بشویید و انگشتر،النگو، كمربند، ساعت، زیورآالت و وسایل تنگ و فشارنده را خارج کنید.  

۳ اگر لباس مصدوم روی عضو سوخته را پوشانده، آن را از بدنش خارج کنید و اگر به بدن قیچی کنید. 

 ۴ تاولها را نتركانید چون آنها مانند پانسمانی مناسب در محل سوختگی عمل می‌کنند و آن ناحیه را از آلودگیهای محیطی در امان نگه میدارند. فقط در صورتی باید محل سوختگی را به طور کامل پاکسازی کرد که سوختگی شیمیایی اتفاق افتاده باشد اما این پاکسازی هم صرفا باید بهوسیله پزشکان و در شرایط استریل انجام شود. 

۵ با گاز استریل یا یك پارچه تمیز بدون كرك، محل سوختگی را آرام بپوشانید و هرگز از خمیردندان، سیب زمینی رنده شده و روغن برای تسكین درد و بهبود سوختگی استفاده نكنید. 

۶ برای درمان و پانسمان سوختگی باید به یک مرکز بهداشتی یا درمانگاه مراجعه کنید.

در سوختگی های سطحی می توانید با استفاده از پمادهای سوختگی و پوشاندن محل سوختگی با یک پارچه تمیز یا گاز استریل، اقدام کمکی اولیه را انجام دهید تا در زمان مناسب، مصدوم را به مرکز درمانی برسانید اما در سوختگیهای شدید و عمیق باید بلافاصله با اورژانس 115تماس بگیرید.  

 ۷ نواحی تناسلی، انگشتان، کف دست، صورت، مخاطها و چشم از قسمتهایبسیار مهم بدن هستند که حتی سوختگیهای کوچک آنها هم باید به وسیله پزشک معاینه و درمان شود، بنابراین اگر با کوچک‌ترین سوختگی در این نواحی مواجه شده اید، بلافاصله مصدوم را برای معاینه و درمان به مرکز درمانی برسانید.

چهارشنبه سوری و خطر نابینایی

اصابت ترکشهای ناشی از انفجار مواد محترقه به چشم، باعث بروز آسیبهایی در ناحیه پلک و چشم می شود و گاهی حتی به نابینایی میانجامد. مراجعه سریع به چشم پزشک، در صورت برخورد هر شیئی به چشم، شدت ضایعه را کاهش می دهد. در موارد خفیف، با انجام مراقبتهای طبی یا انجام اعمال جراحی معموال میتوان بینایی فرد را بازگرداند ولی متاسفانه در موارد شدید، گاهی چارهای جز تخلیه چشم باقی نمی ماند. 

خطر نابینایی و 4 توصیه 

اگر در این ایام، با مصدومی مواجهه داشتید که دچار آسیبهای چشمی ناشی از حوادث چهارشنبه سوری شده بود، از توصیه های زیر کمک بگیرید: 

 1 چشم ها و پلكهای مصدوم را نمالید و در اولین فرصت به اورژانس چشم پزشكیمراجعه كنید زیرا گاهی آسیبهای چشمی در مراحل اولیه عالیم زیادی ندارند و ظاهر بدی ایجاد نمی كنند ولی میتوانند عواقب ناگواری داشته باشند. 

۲ چشم آسیب دیده را با یك وسیله در دسترس (مانند لیوان یكبارمصرف یا مقوایی كه به شكل مخروط درآمده)بپوشانید اما دستمال، پنبه یا گاز را روی چشم قرار  ندهید.

 ۳ از هیچ پماد و قطره چشمی استفاده نكنید و چشمها را نشویید زیرا گاهی همین کارها ممکن است آسیبهای چشمی را تشدید كند. 

۴ تا رسیدن به اورژانس چشم پزشكی از مصرف هر گونه مسکن خودداری كنید و به مصدوم مواد غذایی ندهید تا در صورت نیاز به جراحی، بتوان در اولین فرصت، این كار را انجام داد.

چهارشنبه سوری و خطر انفجار

ترس ناشی از صدای انفجار، یکی از مشکلات رایج چهارشنبه سوری است که گاهی میتواند با تظاهراتی مانند از حال رفتن یا احساس درد در بخشی از بدن، به ویژه قفسه سینه، همراه باشد. 

این ترس معموال در کودکان، سالمندان و زنان باردار با عواقب جدیتری همراه است. همچنین افرادی که به بیماریهای قلبی مبتال هستند، گاهی ممکن است در اثر شوک ناشی از شنیدن این قبیل صداهای غیرمنتظره، دچار حمله قلبی شوند. 

خطر انفجار و 2 توصیه 

اگر می خواهید از این قبیل عوارض چهارشنبهسوری در امان باشید یا اگر میخواهید به مصدومی که در اثر سروصداهای شدید و ناگهانی چهارشنبه سوری از حال رفته، کمک کنید؛ میتوانید از توصیههای زیر کمک بگیرید:

 1 شاید ایمن ترین توصیه به تمام خانوادههایی که دوست ندارند با چنین عوارضی روبه رو شوند، این باشد که چهارشنبه آخر سال را در جایی که مطمئن اند کمتر در معرض این قبیل سروصداها قرار می گیرد، بگذرانند یا از گوشگیرهای مناسب برای کاهش صداهای دریافتی )به خصوص برای زنان باردار، کودکان و سالمندان) استفاده کنند.

 ۲ اگر فرد مبتلا به بیماری قلبی با شنیدن صدای نارنجک یا ترقه از هوش رفت و بهزمین افتاد، او را زیاد حرکت ندهید و از اورژانس یا افراد خبره برای بهبود وضعیت او کمک بگیرید. سپس مصدوم را در اولین فرصت به نزدیک‌ترین بیمارستان یا مرکز درمانی برسانید.

چهارشنبه سوری و خطرهای دیگر 

چهارشنبه سوری، علاوه بر خطرهای رایجی که ذکر شد، خطرهای دیگری هم دارد. ترکیباتی مانند نیترات پتاسیم، كلرات باریم، آرسنیك و پركلرات پتاسیم که در مواد محترقه و منفجره به کار میروند، وقتی با اكسیژن یا كربن ترکیب شوند، بسیار خطرناك میشوند و میتوانند عوارض شدیدی به دنبال داشته باشند؛ از عوارض پوستی گرفته تا سوختگی شایعترین حادثه چهارشنبه سوری است

عوارض تنفسی و خونی. 

مثال تماس با تركیبات نیتراته معموال با عوارض پوستی همراه است. تركیبات ذوبشده نیترات پتاسیم و سدیم نیز میتوانند سوختگیهای شدیدی به وجود بیاورند و منجر به بروز سردرد، سرگیجه، کاهش عمق تنفس و خستگی شدید شوند. استنشاق تركیبات سولفوره نیز میتواند به عوارض تنفسی منجر شود. اگر پوستتان نیز با این قبیل ترکیبات آلوده شد، باید بالفاصله آن را با آب فراوان بشویید و به یك مركز درمانی مراجعه كنید. 

نقش رسانه ها و 10 توصیه

نقش رسانه ها در کاستن از حوادث تلخ چهارشنبهسوری، انکارناپذیر است. اگر رسانه ها در طول سال، در امر آگاهی بخشی و آموزش به خوبی ایفای نقش کنند، احتمال بروز حوادث مرگبار در این ایام کاهش می یابد. توصیه های زیر، مشتی نمونه خروارند که اگر به درستی و به شیوه های مناسبی به کودکان، نوجوانان و جوانان ارائه شوند، میتوانند آمار تلخی های آخر سال را به حداقل برسانند: 

 1 وجود یك كپسول آتشنشانی پودری در حوالی محوطه ای که در آن آتش روشن کرده اید، ضروری است. ضمن این که قبل از ترك محل، حتما باید از خاموش بودن آتش اطمینان حاصل کنید و توسط آب، باقیمانده آتش را كامال سرد كنید و جمع آوری نمایید.

۲ از نگهداری ترقهها و سایر مواد محترقه در منزل پرهیز کنید و از آتشبازی در مجاورت وسایل نقلیهای كه حامل بنزین و مواد سوختنی هستند، اکیدا بپرهیزید. 

 ۳ از ریختن مواد سریعاالشتعالی مانند نفت و بنزین بر روی آتش بپرهیزید و از حملمواد محترقه و آتشگیر و انفجاری، حتی به مقادیر بسیار کم، در جیب لباس و کیف خودداری کنید.

 ۴ از پرتاب فشفشه و موشك بر روی شاخههای درختان، پشت بام و بالكن منازلخودداری کنید و در صورت بروز هرگونه حریق یا حادثهای، ضمن حفظ خونسردی، در اسرع وقت با 125 تماس بگیرید و نوع حادثه و نشانی دقیق محل حادثه

را اطلاع دهید.

 ۵ وقتی از فشفشه استفاده می‌کنید، دستانتان را باز نگه دارید و جلوی صورتتانبگیرید تا دچار سوختگی دست نشوید و از انداختن ظروف تحت فشار )كپسوله و اسپریهای حشره كش( به درون آتش اکیدا خودداری كنید؛ چراکه این ظروف به علت دارا بودن خاصیت انفجاری، ممکن است ذرات را به سمت خودتان پرتاب کنند و به چشمهایتان آسیب برسانند. 

۶ از آتش زدن الستیك، هیزم و كارتن خالی در واحدهای مسكونی یا در معابر، كوچه  و خیابان خودداری كنید؛ چرا كه در چنین شرایطی، با تشدید آلودگی هوا، خودتان و اطرافیانتان را در معرض آسیبهای تنفسی قرار میدهید. 

 ۷ هرگز مواد منفجره و محترقه را به طرف افراد دیگر پرتاب نکنید و به هیچ عنوان،این مواد را در ظروف شیشهای یا فلزی قرار ندهید چون در صورت انفجار، ذرات شیشه یا فلز، به اطراف پرتاب شده و باعث آسیبهای شدید خواهند شد. ضمنا هرگز از ماده محترقه و منفجرهای که یک بار استفاده شده، دوباره استفاده نکنید.

 ۸ هرگز آتش را در معابر باریک و در مجاورت پستهای برق یا ایستگاههای تقلیل فشار گاز و پارکینگهای عمومی بر پا نكنید و از برپایی آتشهای حجیم و غیرقابل مهار نیز خودداری كنید.

نقش والدین و 5 توصیه

والدین در پیشگیری از حوادث چهارشنبه سوری، نقش مهمی دارند. آنها میتوانند كودكان و نوجوانان خود را با خطرهای آتشبازی آشنا کنند و به آنها بفهمانند که در مقابل مواد محترقه و منفجره، چقدر آسیبپذیرند. بیان برخی از تجربیات ناگوار گذشته میتواند سودمند باشد و بچهها را هوشیارتر كند. این هشدارها حتی اگر تکراری باشند، خالی از فایده نیستند. والدین میتوانند با توجه به توصیههای زیر و به‌کاربستن آنها احتمال بروز حوادث تلخ چهارشنبهسوری را کاهش دهند:

1 بیشتر كودكان، معمولا به دور از چشم والدین، مواد محترقه و منفجره را خریداری و در جیب، كیف یا كمد اتاق پنهان میكنند اما این مواد، به دلیل درجه آتشگیری  پایین، معموال زود مشتعل میشوند و گاهی خسارات جبرانناپذیری به بار می آورند.

والدین باید علاوه بر توضیح عوارض این مواد آتشزا، با نظارت دقیق بر پول توجیبی كودكان و نحوه هزینهكرد آن در این ایام، نظارت بیشتری بر رفتار و وسایل فرزندشان داشته باشند و مواد سوختنی و آتشزا را از دسترس آنها خارج کنند. 

 ۲ چهارشنبه سوری، سطحی از هیجان را در بیشتر کودکان و نوجوانان ایجاد میكند كه برای آنها خوشایند و لذتبخش است و به همین دلیل، ما به عنوان پدر یا مادر،معمولا به سختی میتوانیم فرزندمان را به کلی از این تجربه هیجانی بازداریم اما میتوانیم هیجان آنها را تعدیل و رفتارشان را مدیریت كنیم و شرایطی فراهم كنیم كه چهارشنبه سوری برای آنها امن تر شود.

 ۳ یکی از راههای امنسازی چهارشنبه سوری، این است که خطرهای بالقوه اینایام را به خوبی برای فرزندمان توضیح دهیم و قوانین و چارچوبهای تربیت یمان را به او یادآوری كنیم. اگر کودک با ما همكاری كرد، جواب او پاداش و تشویق است؛ اما اگر او را منع كردیم و نپذیرفت، باید برایش شرط بگذاریم و بهترین شرط این است که خودمان هم کنار او حضور داشته باشیم و بر رفتارهایش نظارت کنیم تا خطری تهدیدش نکند. اگر به هر دلیلی چنین امکانی برایمان فراهم نیست، باید الاقل یك فرد بالغ مورداعتماد را همراه کودک‌مان بفرستیم.

۴ کبریت و مواد آتشزا مانند نفت و بنزین باید خارج از دسترس کودکان نگهداریشود و هرگز نباید به کودک اجازه داد با آتشزدن بوته، هیزم و امثال اینها در  محیط خانه یا پارکینگ، جان خود و دیگران را به مخاطره بیندازد.

 ۵ در پایان شب، بقایای مواد آتشبازی را به سرعت جمع نکنید و حتما برای این كار،لااقل 15 تا 20 دقیقه صبر کنید و بعد از این مدت، آنها را در یک سطل آب بریزید و دور بیندازید. قبل از ترک محل، حتما از خاموش شدن آتش مطمئن شوید.